Covid-19 aşıları geliyor: Peki yan etkileri hakkında ne biliyoruz?

BioNtech&Pfizer, AZ, Moderna, Curevac... Dünyayı etkisi altına alan koronavirüse karşı geliştirilen aşıların, yetkili kurumlardan izinlerin alınmasıyla dağıtımı yapılmaya başlandı. Şimdi ise bu aşılar pandemiyi tamamen sonlandıracak mı, yan etkileri neler, alerjisi olanlar aşı yaptırabilecek mi gibi soruların cevabı aranıyor. Koronavirüs aşısıyla ilgili bildiklerimiz şu şekilde:

Yan etkileri neler? İlk Covid-19 aşılarından ikisinin son aşama klinik denemelerinin sonuçları bu hafta yayınlandı ve bunların güvenli oldukları kabul edildi. Pfizer / BioNTech aşısının verileri bilimsel dergi New England Journal of Medicine'de yayınlandı. İlaç, insan hücrelerini kırmak ve onları etkili bir şekilde "aşı üreten fabrikalara" dönüştürmek için "haberci RNA" adı verilen bir molekülün sentetik bir versiyonunu kullanan deneysel teknolojiye dayanıyor. Denemesi 40 bin gönüllüde yapılan aşının sadece hafif yan etkilere neden olduğu belirtildi. Aşılananların yaklaşık yüzde 80'i enjeksiyon bölgesinde ağrı hissetti. Birçoğu ayrıca yorgunluk, baş ağrısı ve kas ağrısı hissetti; bazılarında geçici olarak şişmiş lenf düğümleri görüldü. Bu yan etkiler gençlerde daha sık ve yoğundu. Oxford Üniversitesi ve AstraZeneca'nın ortaklaşa geliştirdiği ve yaklaşık 23 bin gönüllü üzerinde denenen aşı verileri, prestijli tıp dergisi The Lancet'de yayınlandı. Çalışma, aşının "güvenli ve etkili" olduğunu ortaya koydu.

Çilekli dondurma benzetmesi Fransız ulusal sağlık araştırma enstitüsü'nden (INSERM) virolog Marie-Paule Kieny'e göre, "bir aşıyı diğerine tercih ettiğinizi söylemek çikolatalı dondurmayı çilekli dondurmaya tercih ettiğinizi söylemek gibi." Kieny, aşıların yan etkilerini, çocukların tecrübeleriyle karşılaştırarak, "kolay zarar verebileceğini ve yorgunluğa neden olabileceğini" söyledi. Aşının yan etkilerinin kısa süreli olduğunu belirten Kieny, bunun yüksek düzeyde koruma ile kıyaslandığında tolere edilebileceğini kaydetti.

Nadir görülen etkiler ne? Şimdiye kadar her iki aşı için de ciddi yan etkiler nadir görüldü. The Lancet'teki verilere göre, Oxford AstraZeneca aşısını alan yalnızca bir hastada enjeksiyonla ilgili "muhtemel ciddi bir yan etki" görüldü. Hasta, omurilikte iltihaplanmaya neden olan nadir bir nörolojik durum olan transvers miyelitten şikayetçi oldu. Bu, eylül ayı başlarında denemelerin geçici olarak küresel olarak durdurulmasına neden oldu. Aşıya atfedilmemesine rağmen, diğer iki ciddi yan etki gözlendi. Araştırmacılar, hastalardan üçünün de iyileştiğini söyledi. Pfizer / BioNTech denemesinde iki ay boyunca 18 bin gönüllü arasında dört "Bell felci", genellikle geçici olan bir yüz felci, gözlendi. Ancak bu durumun aşı tarafından tetiklenip tetiklenmediği anlaşılamadı. Aşı uygulananlarda sekiz apandisit vakası görüldü, bu da plasebo alanların iki katı anlamına geliyor. Ancak ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), bunu aşı ile ilgisi olmayan istatistiksel bir veri olarak not etti.

Alerjisi olanlar ne yapacak? İngiltere bu haftanın başlarında Pfizer / BioNTech aşısını uygulamaya başladıktan sonra, İngiliz sağlık yetkilileri iki hastanın olumsuz reaksiyonlara maruz kaldığını açıkladı. Her ikisinin de ciddi alerjik patojenlere sahip oldukları söylendi. İngiliz makamları, "bir aşı, ilaç veya yiyeceğe karşı önemli bir alerjisi olanların" aşıyı kullanmaktan kaçınmaları konusunda uyardı. London School of Hygiene and Tropical Medicine'de farmakoepidemiyoloji profesörü olan Stephen Evans, Science Media Center'a (SMC) "Genel halk için bu, aşı yaptırma konusunda endişeli olmaları gerektiği anlamına gelmiyor" dedi. Klinik araştırmadan sorumlu olanlar, genel olarak aşılara veya aşının bileşenlerinden birine şiddetli alerjik reaksiyon veren gönüllüler hariç, riski tahmin etti. Yumurta ve kabuklu yemiş gibi yaygın maddelere alerjisi olan milyonlarca insanın aşıya alerjisi olmadığı belirtiliyor. Oxford Tıbbi Araştırma Konseyi İnsan İmmünolojisi Birimi geçici müdürü Graham Ogg, SMC'ye verdiği demeçte, "Şimdi reaksiyonların spesifik doğasını ve etkilenen bireylerin geçmiş tıbbi geçmişini anlamak önemli olacak" dedi.

Uzun vadeli yan etkileri var mı? Aşılar yeni olduğu için, bilim insanları potansiyel uzun vadeli yan etkilerini kesin olarak bilmiyor. Bu aşılar pandemi nedeniyle acil kullanım için yetkilendirilmiş olsalar da, verileri dünya sağlık otoriteleri tarafından sürekli izlenecek ve böylece anında müdahale edebilecek. SMC'ye göre, Wellcome adlı hayır kurumu aşı başkanı Dr. Charlie Webber, "Herhangi bir aşı için normal olduğu gibi, teslim edilirken güvenlik ve etkinlik verilerinin yakından ve sürekli izlenmesi çok önemli olacaktır" dedi.