Covid-19'un Delta varyantının dünya geneline yayılması salgına dair yeni endişelere yol açıyor

Yeni tip koronavirüsün (Covid-19) ilk kez Hindistan'da ortaya çıkan bulaşıcılığı yüksek Delta varyantının dünya genelinde yayılmaya başlaması ve aşılara belirli ölçüde direnç geliştirmesi salgının gelecekteki seyrine dair kaygı yaratıyor. Dünya genelinde tespit edilen her Covid-19 vakasının DNA sekansı çıkarılmadığı için Delta varyantının hangi ülkede kaç vakada görüldüğünü kesin olarak tespit etmek mümkün değil. Varyantın, ilk kez ortaya çıktığı Hindistan'da ve İngiltere'de Covid-19 vakalarının yüzde 90'ını oluşturduğu tahmin ediliyor. ABD Hastalık Kontrol Merkezi, 5 Haziran'da toplanan Covid-19 numunelerinin yüzde 10'unun DNA'larının Delta varyantıyla eşleştiğini bildirdi. Ülkede Delta varyantın payının diğer varyantlara göre giderek arttığı gözleniyor. Covid-19'un yabani tipine (doğal fenotipine) ve mutasyona uğramış diğer varyantlarına oranla bulaşıcılığı yüksek Delta varyantının dünya genelinde hakim tür haline gelmesi bekleniyor. Her virüs gibi Covid-19 da zaman içinde değişimler geçiriyor. Söz konusu değişimlerin büyük bölümü virüsün temel özelliklerini değiştirmezken; "mutasyon" olarak adlandırılan bazı değişimler, virüsün temel özelliklerini ve dolayısıyla etkisini önemli ölçüde farklılaştırabiliyor. Bilim insanları, Covid-19'un mutasyonlarının virüsün ne kadar kolay yayıldığını, hastalık tablosunu, aşıların bağışıklık sağlama düzeyini, teşhis, tedavi ve koruma tedbirlerinin başarısını etkilediğine işaret ediyor.

"Endişe Verici Varyant" (VOC) Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Covid-19'un bugüne dek ortaya çıkan mutasyonları içinde 4'ünü "endişe verici", 8'ini "izlenmesi gereken" varyant olarak tanımladı. Örgüt, "Endişe Verici Varyant" (VOC) olarak tanımladığı mutasyonların, "virüsün bulaşıcılığını ve yayılma riskini artırabildiği, öldürücülüğünü veya hastalık belirtilerini değiştirebildiği, önleme ve kontrol tedbirlerinin etkinliğini azaltabildiği" uyarısını yaptı. Covid-19'un mutasyonlarını Ocak 2020'den bu yana takip eden DSÖ, 1 Mayıs'ta aldığı kararla harf ve rakamlarla belirtilen adları dışında, ilk kez ortaya çıktığı ülkelerle anılan varyantların Yunan alfabesindeki harflerle adlandırılmasına karar verdi. "Endişe Verici Varyant" olarak belirlenen 4 varyanta Alfa, Beta, Gamma ve Delta; "İzlenmesi Gereken Varyant" olarak kategorize edilen 8 varyanta ise Epsilon (2 varyant), Zeta, Eta, Teta, Iota, Kappa ve Lambda adları verildi. Endişe Verici Varyantlardan ilk kez İngiltere'de tespit edilene "Alfa", Güney Afrika'da tespit edilene "Beta", Brezilya'da tespit edilene "Gamma" ve Hindistan'da tespit edilen "Delta" denildi.

Delta varyantı: B.1.617.2 İlk kez Ekim 2020'de Hindistan'da tespit edilen "B.1.617.2", DSÖ'nün "Endişe Verici Varyant" (VOC) kategorisine aldığı Covid-19 mutasyonlarının sonuncusu oldu. "B.1.617" adı verilen soyun bir alt türü olarak ortaya çıkan Delta varyantı, "B.1.167.1" koduyla anılan Kappa varyantı ile "P681R" ve "L452R" adı verilen iki mutasyonu paylaşıyor. Kappa'daki "E484Q" mutasyonu yerine Delta varyantında "T478K" mutasyonu bulunuyor. Virüsün insan hücrelerine tutunmasını ve nüfuz etmesini sağlayan diken proteinine etki eden söz konusu mutasyonlar, bulaşıcılığı arttırırken vücudun antikor direncini azaltıyor.

Hindistan'daki ani vaka artışının sorumlusu Delta varyantı, Hindistan'da martta başlayan ve günlük vaka sayılarının 400 bine kadar çıktığı ikinci büyük salgın dalgasının sorumlusu olarak görülüyor. Hindistan'da günlük vaka sayısı 24 Mart'ta 50 binin, 4 Nisan'da 100 binin, 15 Nisan'da 200 binin, 21 Nisan'da 300 binin, 30 Nisan'da 400 binin üzerine çıktı. DSÖ, Delta varyantını 4 Nisan'da "İzlenmesi Gereken Varyant", 11 Mayıs'ta ise "Endişe Verici Varyant" kategorisine aldı. İngiltere Halk Sağlığı Kurumu, mayısta yaptığı değerlendirmede, Delta varyantının yayılma hızının ilk kez İngiltere'de ortaya çıkan Covid-19'un Alfa varyantına göre yüzde 51 ila 67 fazla olduğu uyarısında bulundu.

Hastalık tablosu farklılaşıyor, aşıların bağışıklık direncini düşürüyor Baş ağrısı, boğazda kuruluk, burun akıntısı ve ateş gibi grip benzeri hastalık belirtilerine yol açan Delta varyantı, Covid-19'un önceki tiplerinde görülen öksürük, solunum stresi, sırt ağrıları gibi zatürre, soğuk algınlığı benzeri hastalık tablosundan farklılaşıyor. Delta varyantının ayrıca aşılara karşı da belirli düzeyde direnç geliştirdiği saptandı. Hindistan Tıbbi Araştırma Konseyi (ICMR), Bharat Biotech şirketinin Covid-19'un yabani tipi ile geliştirdiği inaktif aşının varyantlara karşı etkisine dair yayımladığı araştırmada, aşının B.1.617 ailesindeki mutasyonları etkisiz hale getirmekte başarılı olduğunu fakat bunu daha düşük etkinlikle yapabildiğini ortaya koydu. İngiltere Halk Sağlığı Kurumu da yaptığı araştırmada, Pfizer-BioNTech ve AstraZeneca-Oxford aşılarının her ikisinin de ilk dozda Delta varyantına karşı yüzde 33, ikinci dozdan sonra da Pfizer-Biontech'in yüzde 88, AstraZeneca-Oxford'un ise yüzde 60 etkili olduğunu belirledi. Daha önce yapılan klinik denemelerde, her iki aşı da Covid-19 yabani tipine karşı ikinci dozun ardından yüzde 90'ın üzerinde başarı sağlamıştı. İki aşının varyantın bulaştığı kişilerde hastaneye yatışları ise sırasıyla yüzde 96 ve yüzde 92 engellediği kaydedildi.

Dünya genelinde baskın tür haline gelmesi bekleniyor DSÖ, 19 Haziran'da yaptığı açıklamada, bulaşıcı özelliği yüksek Delta varyantının dünya genelinde baskın tür haline gelmesinin beklendiğini bildirdi. DSÖ'nün Haftalık Salgın Güncellemesi raporuna göre, Delta varyantı 29 Haziran itibarıyla dünyada 96 ülkede görüldü. 7 ülkede ise Delta varyantının dahil olduğu "B.1.617" soyundan örneklerin tespit edildiği bildirilirken örneklerin hangi varyanta ait olduğu belirtilmedi. "Adı Konulmuş Küresel Salgın Soylarının Türoluşsal Saptanması" (PANGOLIN) adlı uluslararası veri tabanına göre, 29 Haziran itibarıyla 71 bin 829 Covid-19 numunenin DNA'sının Delta varyantıyla eşleştiği İngiltere en fazla doğrulanmış vakanın görüldüğü ülke konumunda bulunuyor. İngiltere'yi 6 bin 724 doğrulanmış vaka ile Hindistan, 4 bin 260 ile ABD ve 1392 ile Almanya izliyor. Ülkelerin DNA dizisi belirleme kapasitesi arttıkça tespit edilen Delta varyantı örneklerinin artması, varyantın dünya çapında giderek yayıldığının işareti olarak yorumlanıyor.

"Delta artı" varyantı Hindistan Sağlık Bakanlığı, Delta varyantının ilk kez nisanda Nepal'de ortaya çıkan bir türev mutasyonunun "endişe verici varyant" olarak sınıflandırıldığını duyurdu. "AY.1" ve "AY.2" olarak adlandırılan ilave mutasyon çizgilerinin virüsün daha kolay yayılmasına, akciğer hücrelerine daha kolay bağlanmasına yol açtığı ve antikor tedavisine direnci artırdığı belirtildi. "Delta artı" adı verilen varyant, Hindistan’ın 3 eyaletinde yaklaşık 40 kişide tespit edilirken ABD, İngiltere, Portekiz, İsviçre, Japonya, Polonya, Rusya, Nepal ve Çin'in olduğu 9 ülkeye daha yayıldı. Bilim insanları, yeni mutasyonun "Endişe Verici Varyant" olarak değerlendirilmesi için henüz yeterli verinin bulunmadığının altını çiziyor.

Türkiye'de 26 ilde 224 vakada Delta varyantı tespit edildi Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 29 Haziran'da yaptığı açıklamada, Türkiye'de genetik sekansı belirlenmiş 224 Delta varyantı vakası tespit edildiğini bildirdi. Bakan Koca, "Delta plus (artı) daha yok ama delta varyantı artıyor. 138 sekansı belirlenmiş hastadan bahsetmiştim, şu an 224'e çıktı. Bunun 134'ü İstanbul'da. 16 ilde görülen delta varyantı, şu an 26 ilde görüldü." ifadelerini kullandı.