Köprüleri atarız tehdidi... Gerilim oraya sıçradı... Çelişkili mesajlar

ABD ile İran'ın geriliminde son dakika gelişmeleri yaşanmaya devam ediyor. İran 3 ülkeyi hedefe koyup köprüleri atarız tehdidinde bulundu. Ukrayna uçağı ile ilgili karakutu bilmecesi sürerken çelişkili açıklamalar geldi. Körfez'deki gelirim Basra ve Yemen'e de sıçradı. ABD ve İran'ın Irak'taki güç mücadelesi de sürüyor... ABD Irak'ta DAEŞ kozunu oynadı ve 'ortak dayanışma ve işbirliği' mesajı verdi. Öte yandan Irak'ta Tahran yönetimini kızdıracak bir gelişme yaşandı. İşte Hurriyet.com.tr 'nin özel derlediği o ayrıntılar.

KÖPRÜLERİ ATARIZ TEHDİDİ İran Meclis Başkanı Ali Laricani, 2015'te imzalanan nükleer anlaşmayla ilgili açıklamalarda bulundu.

Laricani, "E3 olarak da bilinen 3 Avrupa ülkesinin (Fransa, İngiltere ve Almanya) ABD baskıları nedeniyle anlaşmazlık mekanizmasını devreye koyma çabaları çok üzücüdür. Eğer Avrupa ülkeleri haksız yere 37'inci maddeyi devreye sokarlarsa Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile iş birliğimizi gözden geçiririz." diye konuştu.

NÜKLEER ANLAŞMA NEDİR? İran ile ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya (P5 1) arasında 2015'te, Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve denetim altına alındığı Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan anlaşma imzalanmıştı.

ABD Başkanı Donald Trump'ın göreve gelmesinin ardından Washington, nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilerek, İran'a yeniden yaptırım uygulamaya başlamıştı.

Anlaşmanın diğer taraflarından Washington'u durdurmasını isteyen ancak bunda başarılı olamayan Tahran, Temmuz 2019'da nükleer anlaşmanın bazı maddelerini, 5 Ocak'ta da anlaşmadan kaynaklanan tüm taahhütleri askıya aldığını açıklamıştı.

"BAŞKA SEÇENEĞİMİZ KALMADI" Tahran yönetimi, yaptırımların kalkması ve menfaatlerinin temin edilmesi halinde yeniden anlaşmaya dönmeye hazır olduğunu ifade etmişti.

İngiltere, Almanya ve Fransa'nın dışişleri bakanlarının 14 Ocak'ta yayımladığı ortak açıklamada, "İran'ın eylemleri göz önüne alındığında, KOEP kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmediği yönündeki endişelerimizi kayda geçirmek ve bu konuyu paragraf 36'da belirtilen İhtilaf Çözüm Mekanizması altındaki Ortak Komisyona taşımaktan başka seçeneğimiz kalmadı." değerlendirmesinde bulunulmuştu.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi ise yaptığı yazılı açıklamada, İngiltere, Fransa ve Almanya'yı nükleer anlaşmadaki vaatlerini yerine getirmemekle suçlayarak, "İran, bu 3 ülkenin yapıcı olmayan adımlarına karşı sert ve kararlı bir yanıt verecektir." ifadelerine yer vermişti.

KARAKUTU BİLMECESİ İran Sivil Havacılık Kurumu Kaza Ofisi Genel Müdürü Hasan Rızayifer, füzeyle düşürülen Ukrayna uçağına ait kara kutuların başka ülkeye gönderilmesiyle ilgili karar alınmadığını belirtti.

Rızayifer, İran resmi ajansı IRNA'da yer alan açıklamasında, kara kutuların hala ellerinde olduğunu bildirdi.

Önceliklerinin kara kutuları İran'da okumak olduğunu vurgulayan Rızayifer, "Sonraki seçeneklerimiz ise Ukrayna ve Fransa. Ancak şu anda başka ülkeye gönderilmeleri konusunda bir karar alınmadı." ifadelerini kullandı.

ÇELİŞKİLİ AÇIKLAMALAR Rızayifer, dün yaptığı açıklamada ise kara kutuların Ukrayna'nın talebi üzerine bu ülkeye gönderilmesine karar verildiğini belirterek, "Uçağın kara kutuları İran'da okunmayacak. Kara kutular, Ukraynalıların talebi doğrultusunda bu ülkeye nakledilecek." demişti.

NE OLMUŞTU? Ukrayna'nın başkenti Kiev'e gitmek üzere Tahran Uluslararası İmam Humeyni Havalimanı'ndan havalanan Boeing 737 tipi yolcu uçağı, 8 Ocak Çarşamba sabahı kalkıştan kısa süre sonra düşmüş, uçakta bulunan 176 kişiden kurtulan olmamıştı.

İran Genelkurmay Başkanlığı 11 Ocak'ta yaptığı açıklamada, Ukrayna Havayollarına ait yolcu uçağının "hassas askeri bir noktanın" üzerinden geçerken "insani hata" sonucu hava savunma sistemi tarafından yanlışlıkla düşürüldüğünü açıklamıştı. İran Devrim Muhafızları Ordusu, uçağın düşürülmesinden birkaç saat önce ABD'nin Irak'taki üslerine füze saldırısı düzenlemişti.

BASRA'DA GÖZALTI Devrim Muhafızları Ordusu'nun Basra Körfezi'nde İran karasularını geçen 11 Kuveytli balıkçıyı alıkoyduğu bildirildi.

İran devlet televizyonundaki habere göre, ülkenin güneyindeki Huzistan eyaletine bağlı Mahşehr kenti kıyısında 3 tekne ile İran karasularını geçen 11 Kuveytli balıkçı alıkonuldu.

Balıkçılar sorgularının yapılması için adli makamlara sevk edildi.

ONLARCA ÖLÜ VAR Yemen'de İran destekli Husilerin, Marib kentinde hükümete ait askeri kampa düzenlediği hava saldırısında ölenlerin sayısı 87'ye çıktı.

Askeri kaynaklardan alınan bilgiye göre, Yemen'in doğusundaki Marib ilinde bulunan askeri kampa yönelik saldırıda 87 kişi yaşamını yitirdi, 30 kişi yaralandı.

Saldırıda yaralananların bölgedeki hastaneye kaldırıldığı ve bazılarının durumunun ağır olduğu bildirildi.

Marib'deki El-Heye Hastanesi yetkilileri, ölenlerden çoğunun kimlik tespitinin yapılamadığını, kentteki hastanelerin, ölü ve yaralı sayısının yüksek olması nedeniyle dolup taştığını belirtti.

Hükümete bağlı askeri kaynaklar, Husiler tarafından düzenlenen saldırının silahlı insansız hava aracıyla (SİHA) gerçekleştirildiğini açıklamıştı.

23 HUSİ MİLİTAN ÖLDÜRÜLMÜŞTÜ Ordu kaynaklarından alınan bilgiye göre, Yemen ordusu, dün Nehem ilçesindeki askeri noktalara saldırı hazırlığındaki Husilere önleyici operasyon düzenlemiş, çıkan çatışmada 23 Husi militanı öldürülmüş, 3 asker yaşamını yitirmişti.

Uzun süredir siyasi istikrarsızlığın hüküm sürdüğü Yemen'de İran destekli Husiler, Eylül 2014'ten bu yana Sana ve bazı bölgelerin kontrolünü elinde bulunduruyor. Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri ise Mart 2015'ten bu yana Husilere karşı Yemen hükümetine destek veriyor.

ORTAK DAYANIŞMA Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih ve ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, terör örgütü DEAŞ ile mücadelede dayanışmanın güçlendirilmesi konusunu görüştü.

Irak Cumhurbaşkanlığı resmi internet sitesinde yayınlanan açıklamaya göre, Salih, kendisini telefonla arayan ABD Dışişleri Bakanı Pompeo ile görüşme yaptı.

Güvenlik ve siyaset alanında bölgede yaşanan son gelişmeler ile Irak'ın egemenliğinin korunması ve bağımsız ulusal kararlarına saygı duyulması konularını ele alan ikili, dünyanın ve bölgenin istikrar ile güvenliği üzerinde tehdit oluşturan terör örgütü DEAŞ ile mücadele, örgütün yeniden yapılanmasının önüne geçmek için ortak dayanışma ve iş birliği meselelerini masaya yatırdı.

ÖNEMLİ ROL VURGUSU Öte yandan ABD'li Bakan Pompeo da, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Salih ile görüşmesinde, DEAŞ ile mücadelede uluslararası koalisyon güçlerinin önemli rolüne değindiğini aktardı.

Irak Meclisi, 5 Ocak'ta düzenlediği olağanüstü oturumda, ABD dahil ülkedeki tüm yabancı güçlerin askeri varlığının sonlandırılması kararı almıştı.

Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, 10 Ocak'ta ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile yaptığı telefon görüşmesinde, Meclisin aldığı kararın uygulanması çerçevesinde ABD'den bir heyetin Irak'a gönderilerek, askerlerin çekilmesi için mekanizma oluşturulmasını istemişti.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Morgan Ortagus ise gündemlerinde "Irak'tan çekilme" konusunun olmadığını açıklamıştı.

ABD VE İRAN'IN IRAK'TAKİ GERİLİMİ ABD, 3 Ocak'ta Bağdat Havalimanı'nda İran Devrim Muhafızlarına bağlı Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi Mühendis'in konvoyuna hava saldırısı düzenleyerek iki komutanı öldürmüştü.

İran Devrim Muhafızları Ordusu, Süleymani'nin öldürüldüğü saldırıya karşılık 8 Ocak'ta ABD'nin Irak'taki Ayn el-Esed Hava Üssü'nü onlarca balistik füzeyle vurduğunu duyurmuştu.

ABD Savunma Bakanlığı, İran’ın ABD askerlerinin konuşlandırıldığı Irak'taki El-Esed ve Erbil üslerine 12’den fazla balistik füze ile saldırı düzenlediğini ancak can kaybı olmadığını bildirmişti.

AFİŞLER YAKILDI Irak'ın başkenti Bağdat'ta hükümet karşıtı göstericiler, ABD tarafından öldürülen İranlı Komutan Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Başkanı Yardımcısı Ebu Mehdi Mühendis'in resimlerinin bulunduğu afişleri yaktı.

Başkentteki eylem noktalarından Tayaran Meydanı'nda bir araya gelen göstericiler, hükümet karşıtı sloganlar atarak, "Siz aciz olacaksınız, biz değil" yazılı döviz taşıdı.

Göstericiler ayrıca ABD tarafından 3 Ocak'ta Bağdat Havalimanı'nda öldürülen İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi Mühendis'in resimlerinin bulunduğu afişleri yaktı.

Güvenlik güçleri, lastik yakıp barikat kurarak bazı yolları kapatmak isteyen göstericilere gerçek mermi ve göz yaşartıcı gazla müdahale etti. Müdahale sırasında güvenlik güçleri ile göstericiler arasında arbede yaşandı.

HAVALİMANI YOLU KAPATILDI Hükümet karşıtı gösteriler ülkenin güneyinde yar alan Necef ve Zikar vilayetlerinde de düzenlendi.

AA muhabirine konuşan Zikar'daki bir aktivist, kentteki ana yolların trafiğe kapatıldığını ve bazı memurların kurumlarda işbaşı yapmasının engellendiğini söyledi.

Göstericiler ayrıca Necef Havalimanı'na giden yolu da trafiğe kapattı.

Irak'ta 1 Ekim 2019'dan bu yana altyapı yetersizliği, işsizlik, ülkenin içişlerine yönelik dış müdahale gibi çeşitli gerekçelerle hükümet karşıtı gösteriler düzenleniyor.