İsveç, kadınlarda rahim ağzı kanserine, erkeklerde ise penis ve anal kanserlere neden olabilen bir virüs grubu olan insan papilloma virüsünü (HPV) ortadan kaldıran dünyadaki ilk ülke olmak için çabalarını arttırıyor.
Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ - WHO) göre rahim ağzı kanseri dünya genelinde kadınlarda en sık görülen dördüncü kanser türüdür.
İsveç hükümeti 2021 yılında, ülkenin kanser derneği ve 21 özerk bölge ile iş birliği içinde ulusal bir "Eradikasyon Projesi" başlattı.
Karolinska Enstitüsü Rahim Ağzı Kanseri Eliminasyon Merkezi Başkanı Joakim Dillner, Euronews Sağlık'a yaptığı açıklamada, "Kanseri ortadan kaldırmanın çok zor olduğunu düşünüyorum," dedi. "Bu, bir kanser türünü gerçekten ortadan kaldırabileceğimiz ilk seçeneklerden biri olacaktır."
"Bunu yapmak için çok etkili araçlara sahip olduğumuzda, gereğinden fazla kansere sahip olmadığımızdan emin olmak için bunları gerçekten kullanmamız etik bir gerekliliktir," dedi ve bunun diğer ülkeleri de aynı şeyi yapmaya teşvik edebileceğini sözlerine ekledi.
İsveç 2012 yılında 10-12 yaş arası kız çocuklarına, 2020 yılında ise erkek çocuklarına ücretsiz aşı uygulaması başlattı.
Bugün kız çocuklarının yüzde 90'ı, erkek çocuklarının ise yüzde 85'i aşılanmış durumda.
En son HPV aşısının etkili ve güvenli olduğu bilinmektedir ve eski versiyonlara kıyasla vakaların yüzde 15 ila 20'sinden sorumlu olanlar da dahil olmak üzere dokuz HPV tipini hedef alarak rahim ağzı kanserlerinin yüzde 90'ına kadarını önlemektedir.
Ücretsiz 'yakalama' aşıları ve toplu tarama
1994-1999 yılları arasında doğan kadınların çoğu okulda aşının son versiyonunu yaptırmamıştır.
Dillner, "Muhtemelen sadece daha önce aşılanmamış kız çocuklarının aşılanması yeterli olurdu. Ancak burada herkesin kansere karşı en güncel ve en etkili korumaya sahip olması bir adalet, hakkaniyet ve etik meselesidir," dedi.
"Dolayısıyla birinci nesil aşıyı yaptıranlara ikinci nesil aşı da öneriliyor," diye ekledi.
Kanserin yok edilmesinin çok zor olduğunu düşünüyorum. Bu, bir kanser türünü gerçekten ortadan kaldırabileceğimiz ilk seçeneklerden biri olacaktır.
Joakim Dillner
Karolinska Enstitüsü Rahim Ağzı Kanseri Eliminasyon Merkezi Başkanı
İsveç Kanser Derneği Genel Sekreteri Ulrika Årehed Kågström Euronews Health'e yaptığı açıklamada, "Eğer kadınların yüzde 70'ini bu yakalama yaş grubuna dahil edebilirsek ve aşıyı yaptırırlarsa, 2027 yılına kadar rahim ağzı kanserini gerçekten ortadan kaldıran ilk ülke olabiliriz," dedi.
Başlangıçta 2024 yılı sonunda sona erecek olan ücretsiz aşılama programının 2025 yazına kadar uzatılacağı açıklandı.
İsveç'teki ulusal proje iki aşamadan oluşuyor.
Proje, stratejik olarak seçilmiş bir kohortu aşılayarak ve tarayarak HPV taşıyıcı havuzunu azaltmayı ve virüsün yayılma kabiliyetini kesmeyi amaçlıyor.
Dillner'e göre araştırmacılar daha sonra 2025 yılının ikinci yarısından itibaren "tüm nüfusun HPV örnekleri alınana kadar" rahim ağzı kanserine neden olabilecek önceden var olan tüm enfeksiyonları bulmak için taramaya başlayacaklar.
Erişilebilir yaklaşım
Araştırmacılara göre, hedef gruptaki kadınların yaklaşık yarısı şu ana kadar aşı oldu.
İsveç Kanser Derneği, aşı alımını arttırmak için influencer'larla iş birliği yapmak gibi alışılmadık stratejilerle kampanya yürüttüğünü söylüyor.
Kasım ayında yerel sinemalarda aşı stantları düzenleyen dernek, dokuz farklı yerde sadece iki saat içinde 600 kadının ilgisini çekti.
Kågström, "Bu da gösteriyor ki, günlük yaşamlarına çok yakın bir yerde, üniversitelerine, işyerlerine, akşamları dışarı çıktıkları yerlere yakın bir yerde aşı olmaları teklif edildiğinde, aşı olmaya istekli oluyorlar, ancak yoğun bir hayatları var," diye ekledi.
"İsveç'te her iki günde bir, her üç günde bir, bir kadın rahim ağzı kanserinden ölüyor," diye ekledi.
Bundan sonra ne olacak?
Birçok yetişkin kadın, etkinliğinin farkında olmalarına rağmen pahalı HPV aşısını yaptırmakta tereddüt ediyor, çünkü aşının cinsel ilişkiye girdikten sonra o kadar etkili olmadığını duyuyorlar.
Ancak uzmanlar, uzun bir dizi randomize çalışmanın, aşı yapıldığında hastanın HPV negatif olması koşuluyla aşının bu yaş gruplarında da etkili olduğunu gösterdiğini söyledi.
Dillner, "Aşı olduğunuz sırada bir HPV testi sunuyoruz. Eğer pozitif çıkarsanız, tarama programında takip edileceksiniz ve bu sayede kanserden korunacaksınız," dedi.
"Negatifseniz, randomize klinik çalışmalarda gösterildiği gibi enfeksiyona ve serviks kanseri öncülerine karşı aynı yüksek korumaya sahip olacaksınız," diye ekledi.
HPV ve rahim ağzı kanserini ortadan kaldırmak bedelsiz değil. İsveç bu yıl için bu çabaya yaklaşık 350.000 euro ayırdı.
Dillner, komşu ülke Danimarka'nın yüksek aşılama kapsamı nedeniyle düşündüğü bildirilen taramayı küçültmenin, İsveç HPV'ye karşı nüfus bağışıklığına sahip olsa bile riskli olduğuna inanıyor.
"Kanserden daha iyi korunmak için taramaların artırılması gerekiyor. Aslında, artık yeni enfeksiyonlar yaşamıyor olmamız, tarama testinin hem daha hassas hem de daha spesifik hale gelmesini sağlayacaktır," ifadelerine yer verdi.
